Türkiye perakende ekosistemi, son yıllarda hızlı bir büyüme kaydederken, yurt dışında yerleşik pazaryerlerinin (YYP) yükselmesi ile yeni bir tehdit ile karşı karşıya. YYP'lerin haksız rekabetle kontrolsüz büyümesi, Türkiye'nin yerel perakende ekosistemine, cari açığına, üretim gücüne, istihdama ve vergi gelirlerine ciddi tehditler oluşturmaktadır.

Türkiye'de YYP'nin yıllık işlem hacminin 2024 sonu itibarıyla 43 milyar TL'ye (1,3 milyar Dolar) ulaşması bekleniyor. Ancak, bu rakamın, oluşan maliyetler ve ikame edilen yerli üretimle birlikte yaklaşık 280 milyar TL'ye kadar katma değer kaybı yarattığı tahmin ediliyor. 2025 yılı itibarıyla toplam işlem hacminin 75 milyar TL'nin üzerine çıkması öngörülüyor, bu da yaklaşık 500 milyar TL'lik bir katma değer kaybı anlamına geliyor.

YYP'nin 2024 yılında tahmin edilen işlem hacmi, Türkiye'nin cari işlemler açığının yüzde 14'ünü oluşturuyor ve bu rakam yaklaşık 9,97 milyar dolara denk geliyor. Bu durum, Türkiye ekonomisi için oldukça kaygı verici bir tablo ortaya koymaktadır.

Türkiye'deki işletmelerin yüzde 99,7'si KOBİ statüsünde olup, ihracatın yüzde 55'ini ve istihdamın yüzde 70'ini sağlıyor. Ancak YYP, bu işletmelerin ayakta kalmasını ve büyümesini doğrudan tehdit etmektedir. Özellikle tekstil sektörü gibi Türkiye'nin ihracat gücünün belkemiği olan birçok yerli üretici, YYP'nin olumsuz etkileriyle karşı karşıya kalmaktadır. YYP, birçok süreci yurt dışında gerçekleştirdiğinden, kritik kalemlerde katma değerin büyük bir kısmı yurtdışına transfer edilmektedir.

Ayrıca, YYP'lerin denetlenmeyen alandaki varlığı, tüketici güvenliği açısından endişeleri artırmaktadır. Bu platformlar, yerel satıcılara kıyasla daha düşük vergiler ve lisans yükümlülükleri ile büyük bir rekabet avantajı sağlıyor. TAREKS gibi güvenlik sistemlerine tabi olmayan ürünler, insan sağlığına zararlı maddeler içerebilir ve denetimsiz reklamlar tüketiciyi yanıltıcı bilgilerle kandırabiliyor. YYP'ler, Türkiye'deki tüketici davranışları, alışveriş verileri ve stratejik bilgileri yurtdışına çıkararak kişisel veri güvenliğini tehlikeye atıyor.

ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, YYP sorununun yalnızca ticari değil, aynı zamanda milli bir mesele olduğunu vurguluyor. YYP iş modeli Türkiye'de istihdamı, vergi gelirini ve yerli üretimi olumsuz etkileyerek kazanç sağlamaktadır. 2024 yılında yurtdışı yerleşik pazaryerlerinden yapılan alışveriş, cari işlemler açığımızın yüzde 15'ine tekabül edecek. Kısa vadede cazip fiyatlar sunan bu platformlar, uzun vadede Türkiye'nin perakende ekosistemini tehdit ediyor ve eğer düzenlemeler yapılmazsa, dijital egemenlik kaybı riski söz konusu olabilir.

Çevikoğlu, YYP'nin Türkiye'de faaliyet gösterebilmesi için vergi, denetim ve veri işlemede yerli pazar yerleriyle eşit koşullara tabi olmaları gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, tüketici güvenliğinin ve ürün denetiminin güçlendirilmesi, gümrük süreçlerinin sıkılaştırılması ve veri işlemlerinin Türkiye'de yapılması gerekmektedir. Yerli platformların desteklenmesi, bilinçli tüketim kültürünün teşvik edilmesi ve YYP'nin Türkiye'de yerleşik şirket kurarak eşit şartlarda rekabet etmesi sağlanmalıdır.

Sonuç olarak, Türkiye e-ticaret ekosistemindeki tüm düzenlemelerin gözden geçirilmesi, veri işlemleri ve barındırma faaliyetlerinin Türkiye'de gerçekleştirilmesi, dijital egemenliğin korunması açısından kritik öneme sahiptir.