Büyük Kuru İncir İhracatı ve Siyah Orak Çeşidi Üzerine Araştırmalar

Aydın ve İzmir'de yetiştirilen Sarılop cinsi kuru incir, Türkiye'ye yılda ortalama 70 bin ton ihraç edilmekte ve bu ihracat yaklaşık 300 milyon dolar döviz kazancı sağlamakta. Amerika, Avrupa ve Uzak Doğu ülkelerinden gelen talebin her geçen yıl artmasıyla, K.F.C. Gıda, siyah incirleri de ihracat portföyüne dahil etmek için 2015 yılında Ar-Ge çalışmaları başlatmıştır.

TÜBİTAK projesi çerçevesinde, Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) öncülüğünde, Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü, Ege Üniversitesi ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü iş birliğiyle yürütülen projede, Anadolu'daki 200'e yakın incir çeşidi araştırılmıştır. Bu çeşitler arasında sağlık faydaları bulunan, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı, kurutulmuş olarak tüketilebilen türler laboratuvar analizine tabi tutulmuştur.

Araştırmalar sonucunda "Siyah orak" olarak bilinen çeşidin, diğer türlere göre daha yüksek polifenol ve antioksidan aktivite içerdiği, ayrıca anto-siyanin pigmentinin antidiyabetik, antikanserojen, antienflamatuvar, antihipertansif ve antimikrobiyal etkilerine dair çok sayıda bilimsel veri bulunduğu tespit edilmiştir.

K.F.C. Gıda'nın İzmir'in Bergama ilçesinde oluşturduğu bahçede organik deneme üretimleri yapılan Siyah orak incirinin, kafein kaynaklı aflatoksin benzeri oluşumlara diğer türlere göre daha dirençli olduğu konusunda veriler elde edilmiştir.

Laboratuvar çalışmalarıyla üstün özellikleri kanıtlanan bu çeşidin Kuzey Ege coğrafyasında yaygınlaştırılması için doku kültürü yoluyla fidan üretimi başlatan K.F.C. Gıda, yüksek ihracat potansiyeline sahip Siyah orak için sözleşmeli modelde yetiştiricilik çalışmaları yürütmektedir.

ABD Pazarında Yeni Fırsatlar

K.F.C. Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Birol Celep, grup olarak 2 fabrikada yaklaşık 1200 personel ile 63 ülkeye yılda ortalama 100 milyon dolarlık kurutulmuş meyve ve domates ile biber turşusu ihraç ettiklerini belirtti. ABD ve Çin ofisleriyle bu pazarlarda büyüme hedefi koyduklarını, kurdukları Ar-Ge merkeziyle geleceğin atıştırmalık ürünlerini geliştirmek için çalışmalar yaptıklarını ifade etti.

Türkiye'nin kuru incir ihracatının yaklaşık %80'inin Aydın ve İzmir'de yetiştirilen Sarılop cinsi incirlerle gerçekleştirildiğinin altını çizen Celep, ABD pazarında "Black mission" cinsi siyah kuru incirlerin önemli bir paya sahip olduğunu, Türk firmalarının bu pazardan yeterince pay alamadıklarını vurguladı.

Black mission cinsine rakip olabilecek incirlerin tespit edilmesi amacıyla enstitü ve üniversitelerle bilimsel çalışmalara imza attıklarını belirten Celep, laboratuvar testleri ve bahçe deneyleri ile Siyah orak cinsinin üstün özelliklerini tespit ettiklerini aktardı.

Yüksek antioksidan değerinin ve şeker oranının daha düşük olmasının Siyah orak cinsini Amerika ve Asya Pasifik pazarında iddialı hale getirdiğini ifade eden Celep, aflatoksin dayanıklılığına ilişkin verilerin de umut verici olduğunu kaydetti.

Üreticilerle İş Birliği ve Sözleşmeli Model

Siyah orak kuru incirinin orta ve uzun vadede kuru meyve ihracatında önemli bir paya ulaşacağını savunan Celep, bunu üreticinin ortaklığıyla başarabileceklerini belirtti. Sözleşmeli üretim modeli ile özellikle İzmir’den Çanakkale’ye uzanan Kuzey Ege coğrafyasında bahçeleri yaygınlaştırmayı planladıklarını ifade etti.

Doku kültürü yöntemiyle yaklaşık 1000 dekar üretim alanına dikilebilecek fidan ürettiklerini, bunun her yıl katlanarak artacağını belirten Celep, üreticilerin Bergama'daki deneme bahçesinde süreni görebildiğini, rakamsal ve ölçülebilir verilerle karşılaştırma yapabildiğini kaydetti.

Celep, sözlerine şu şekilde devam etti: "Bunu yeni bir oyuncunun sahaya çıkması gibi değerlendirmek lazım. Hep birlikte, üreticilerimizle hayata geçirmeyi planlıyoruz. Çok değerli hocalarımızın referansları, teknik bilgileri ve Erbeyli Enstitüsü’nün verileri ile entegre bir yapı hayata geçiriyoruz." dedi.

Proje bilim heyetinde yer alan Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Fatih Çen, deneme bahçesinden alınan ilk sonuçların umut verici olduğunu, üreticilerin de bu çeşide ilgi göstermesini beklediklerini aktardı.

Siyah oraktaki toplam fenol içeriğinin oldukça yüksek olduğunu belirten Prof. Dr. Çen, bu türün dünya genelinde tanınmasını artıracağını dile getirdi.

Yemenicioğlu, ürettikleri siyah incirde aflatoksin oluşumunu sarılop cinsine göre daha az gözlemlediklerini ve bu alanda bilimsel çalışmaların sürdüğünü belirterek, Siyah oraktaki renk maddelerinin meyveyi kafein karşında koruduğuna dair değerlendirmelerin bulunduğunu ifade etti.

Prof. Dr. Yemenicioğlu, siyah orak incirinin 10 yıl içinde kuru incir üretimini 70 bin tonlardan 100 bin tonlara çıkarabileceğine, ihracat için yeni bir güç katacağına inandığını vurguladı.